معرفی رشته مهندسی نفت

رشته مهندسی نفت (Petroleum Engineering)

مقدمه

تولید نفت و گاز و دیگر منابع از زمین چالش اصلی تمام مهندسان نفت است. یک مهندس نفت توانایی برنامه ریزی و هدایت برای چاه های نفتی، طراحی طرح توسعه، تخصیص معیار و قوانین تولید، تخمین ذخایر، طراحی استراتژی های جمع آوری، و تحلیل جنبه های اقتصادی در حوزه تولید و توسعه نفت را دارا است.

موتور زمين با نفت مي چرخد. شاید اين جمله کمي اغراق آميز به نظر برسد اما با نگاهي اجمالي به منابع انرژي در جهان متوجه مي شويم که بيشترين انرژي جنبشي،‌ شيميايي و حرارتي از نفت استخراج مي شود.

از آنجایی که تنها درصد کمی از نفت و گاز موجود در منبع تحت فشار طبیعی از چاه فوران می کند، لذا مهندسان نفت از انواع روش های تقویت شده بازیافت استفاده می کنند. این روش ها شامل تزریق آب، مواد شمیایی، گاز یا بخار به درون یک منبع نفت جهت با فشار  بیرون راندن نفت بیشتر، و حفاری کنترل شده توسط رایانه و یا شکافتن جهت اتصال یک منبع بزرگتر به یک چاه منفرد می باشد. از آنجایی که حتی با بکارگیری کامل ترین روش های امروزی تنها قسمتی از نفت یا گاز یک منبع کشف می شود، لذا مهندسان نفت به امور تحقیقاتی و گسترش فن آوری و روش های کارآمد تری می پردازند تا میزان کشف را افزایش داده و از هزینه حفاری و مراحل تولید بکاهند.

محصولات متعددي از نفت استخراج مي شود. بنزين شايد مهمترين محصول مشتق شده از نفت باشد. کشور ما به عنوان يکي از کشورهایي است که بزرگترين منابع نفتي و گازي دنيا را دارد و تربيت نيروي انساني در اين زمينه براي آينده اين صنعت بسيار ضروري به نظر مي رسد.

هدف

حیات در کره زمین که مدام در جنب و جوش و حرکت است، بیشترین انرژی جنبشی، گرمایی و شیمیایی خود را از نفت می گیرد. در واقع به یاری این ماده حیاتی است که کوچکترین موتور ماشین تا غول آساترین ناوگان های سنگین به حرکت در می آید و هزاران نوع تولیدات و مصنوعات صنایع سنگین و جدید پتروشیمی، کودهای شیمیایی، فرآورده های دارویی، پارچه ها و الیاف مصنوعی، کودهای شیمیایی، پلاستیک ها، چسب ها، فرآورده های بهداشتی و آرایشی پوشش های استحفاظی ساخته می شود.

توانایی‏های مورد نیاز برای رشته مهندسی نفت

علاوه بر دو درس ریاضی و فیزیک که دو درس پایه در تمامی رشته های مهندسی از جمله رشته مهندسی نفت است، درس زبان انگلیسی نیز در این رشته اهمیت ویژه ای دارد. چون معمولا در دانشگاه ها از منابع انگلیسی برای دروس تخصصی این رشته استفاده می شود. نوع کار فارغ التحصیلان این رشته سنگین است و محیط کارشان نیز خارج از شهر است. برای مثال یک مهندس حفاری در وزارت نفت باید 15 روز خارج از شهر و دور از خانواده باشد و سپس یک هفته مرخصی دارد. شرایطی که مطمئناً برای هر فردی دشوار می باشد.

گرایش های مهندسی نفت

مهندسی اکتشاف: این گرایش ارتباط نزدیکی با زمین‌شناسی دارد. در اولین مرحله کشف حوزه‌های نفتی انجام می‌گیرد. مهندسان اکتشاف با بکار بردن شیوه‌های مختلف (مانند لرزه نگاری) به وجود یا عدم وجود نفت پی می‌برند.

مهندسی مخزن: به صخره رسوبي حاوي مواد نفتي که زير لايه غير نفوذي تشکيل شده و داراي شکل ويژه اي از ساختمان زمين (عموماً يک قديس) است، مخزن نفت گفته مي شود. مهندسان مخزن سعی دارند از طریق تعیین مناسب مکان چاه‌های نفت، میزان تولید، و روش‌های ازدیاد برداشت، تولید نفت و گاز را بهینه‌سازی نمایند.

مهندسی بهره‌برداری: مهندسان بهره‌برداری نیز به فعالیت‌های تحت الارضی می پردازند: از قبیل مدیریت سطح تماس مخزن و چاه (شامل مشبک کاری، کنترل شن، کنترل جریان ته چاهی، و ته چاهی)، ارزیابی روش‌های تولید مصنوعی، و همچنین انتخاب تجهیزات سطحی که سیالات تولیدی (نفت، گاز طبیعی، و آب) را از یکدیگر جدا می‌نماید.

مهندسی حفاری: مهندسان حفاری به مدیریت جنبه‌های فنی حفاری چاه‌های اکتشافی، تولیدی و تزریقی می پردازند. يک مهندس حفاري روش هايي را ارائه مي دهد که هزينه حفاري را پايين آورده و راندمان را بالا مي برد. همچنين با توجه به شرايط و خصوصيات زمين شناسي و اقليمي منطقه، نحوه حفاري را که مي تواند افقي، عمودي و يا جهت دار باشد، تعيين می کند.

آینده شغلی و بازارکار

فارغ التحصیلان این دوره بطور کلی قادر خواهند بود که مطالعات و عملیات مهندسی زمین شناسی، نفت، محاسبات و طراحی و تلفیق عملیات و اجزاء جانبی، برنامه های اکتشاف وزارت نفت را عهده گیرند و نقش بسزای خود را در عملی کردن و اجرای بهینه برنامه های مطالعاتی و اکتشافی نیز در تلفیق تدارکات و طرح و چگونگی پیاده کردن برنامه های اکتشافی آتی و استراتژیک صنعت نفت کشور ایفا کنند.

اکثر مهندسان نفت در بخش های استخراج نفت و گاز، پالایش نفت، و خدمات مهندسی و معماری استخدام می شوند. به خدمت گیرندگان  شامل شرکت های نفتی بزرگ و صدها شرکت کوچک تر و مستقل فعال در زمینه های استخراج، تولید و خدمات می باشند. بسیاری از آنها نیزتوسط شرکت های مشاوره مهندسی و بخش های دولتی استخدام می شوند.

مهندسان نفت آینده ای پر از چالش و فرصت دارند

اکثر مهندسان نفت در مناطقی که در آنجا نفت و گاز کشف می شود کار می کنند. بسیاری از مهندسان نفت در کشورهای تولید کننده نفت مشغول به کار هستند.

در حال حاضر با توجه به وجود میدان های نفتی و گازی عظیم در کشور، همچنین کشف میدان های جدید و لزوم گسترش سرمایه گذاری های لازم در امر نفت و گاز، حضور متخصصان این رشته بیش از پیش احساس می شود.

منبع: شبکه آموزشی پژوهشی ایران – مادسیج