آموزش فنون مطالعه مفید (قسمت دوم)

قسمت دوم : برنامه ریزی برای پیشرفت

در قسمت اول از این مبحث در رابطه بافنون مطالعه آمادگی برای مطالعه ، هدفمندی مطالعه و… صحبت کردیم . در این بخش در رابطه با آموزشفنون مطالعه مفیدبرای برنامه ریزی در جهت پیشرفت ، ملاک های پیشرفت ، کنترل روند پیشرفت و… صحبت می کنیم شاید خود شما قسمتهایی از این بخشها و یا بخش های گفته شده را تجربه کرده باشید.

مطالعه مفید روزانه چقدرباید باشد؟

آیا قانون کلی برای این امروجود دارد؟

چگونه میتوان برنامه ای برای افزایش ساعات مطالعه طرح ریزی واجراکرد؟

ملاکهای پیشرفت چگونه باید تعیین شود؟

چگونه بایدروند پیشرفت راکنترل کنید؟

مطالعه ی این فصل به شماکمک خواهدکردبه سئوالات فوق پاسخ دهید.اما توجه به یک نکته حائزاهمیت است.برخلاف روشهای برنامه ریزی بعضی ازمؤسسات وافرادکه بسیارجزیی است،دراینجا به روش نسبتا کلی عمل کرده ایم:چرا؟توصیه ی یک روش تقریباکلی برای برنامه ریزی،بر اساس این اعتقادصورت میگیردکه فرهنگ ایرانی،فرهنگی منظم وجزءنگرنیست.این یک واقعیت است که مردم ایران،حوصله ی برنامه های خیلی دقیق وجزئی راندارند واگردنبال آن هم بروندبه صورت پیگیرومستمرادامه نمیدهندبنابراین،درروشهای خیلی جزئی برنامه ریزی،تنها شاید تعداد بسیارمعدودی ازدانش آموزان،توانایی اجراداشته باشند و بقیه بعدازمدتی معطلی حوصله شان سرمیرود.

تفاتهای فردی

برخلاف گفته ها و تبلیغات بعضی ازمردم که هیچ قانون کلی برای تعیین مقدارزمان لازم مطالعه وجود ندارد.این که اصرارکنیم هردانش آموز  دبیرستانی  8-9 ساعت و هر دانش آموز کنکوری حتماً باید 13-14 ساعت درس بخواند تا موفق شود به غیرازنفی تفاوتهای فردی،باعث دلسردی  واضطراب عده ی زیادی میشود.ازیک طرف توان وحوصله ی فردی انسانهامتفاوت است،ازطرف دیگرانگیزه های دانش آموزان هم بایکدیگر فرق داردهمچنین پیشنیازهاوآمادگیهای درسی همه یکسان نیست.

بنابراین مهمترازآن که به هرنحوساعات مطالعه خودرا افزایش دهیم این اهمیت دارد که ازمقدارساعات مطالعه ی خود– هرقدرهم که باشد –بهترین وبیشترین استفاده راببریم.اگرچه افزایش ساعات مطالعه ضرورت دارداما بدترین کاردراین موردآن است که بامقایسه ی خودبادیگران، زمینه های اضطراب ویاس رادرخودایجاد کنیم.

به جای مقایسه ی مقدارساعات مطالعه ی خودبادیگران،اززمانهای مطالعه به طورمطلوب استفاده کنید.

برنامه ای برای افزایش ساعات

اگرمیخواهید ساعات مطالعه خودرا افزایش دهید نکته  بسیار بسیارمهم این است که عجله نکنید.یک اصل روانشناسی میگوید:هررفتار درطول زمان به وجود می آید وتغییررفتار نیز به زمان نیاز دارد. پس یکیی از فنون مطالعه این است که عجله ودستپاچگی درافزایش زمانهای مطالعه به نتیجه ای غیرازآشفتگی واضطراب نخواهدانجامید.آیا این خوب است که به زورهم که شده 14 ساعت درس بخوانید ولی چیز زیادی یاد نگیرید یا این که  5 ساعت درس بخوانید ولی  واقعا مطالب رادرک کنید.پس اقدام برای افزایش ساعات مطالعه باید به صورت گام به گام صورت گیرد.مطمئن باشید بایک برنامه ی حساب شده ومنظم میتوانیدعلاوه برافزایش تدریجی ساعات درس خواندن،اززمانهای موجودهم استفاده خوبی بکنید.

به جای افزایش جهشی ساعات مطالعه،به صورت تدریجی وگام به گام عمل نمایید.

تعیین خط پایه

برای تغییر رفتار وافزایش ساعات مطالعه ازکجا باید شروع کنید ؟ اولین گام،تعیین وضع فعلی رفتاراست که اصطلاحا به آن خط پایه گفته می شود.یعنی شما بدون هیچگونه تلاش برای افزایش این ساعات،ابتدا بایدسعی کنید تشخیص دهید که درحال حاضر و به صورت واقعی چند ساعت توان مطالعه مفید دارید.این کارخیلی آسان است ومیتواند توسط  شما یا یکی ازاطرافیان انجام گیرد.برای یک هفته یاده روز نموداری رسم کنیدکه بردارعمودی آن نشان دهنده ی دقایق وساعات،وبردارافقی آن نشان دهنده ی روزها باشد.هرروزمیزان ساعات مطالعه راکنترل وبرروی نمودارمنتقل کنید.درپایان روزآخر،میانگین ساعات رامحاسبه نمایید.این خط پایه ی شماست که میتواند  4یا  5ساعت ویا بیشتر باشد ودرواقع مبنای اقدام برای تغییربرنامه وافزایش ساعات مطالعه محسوب می شود.حال میتوانید تصمیم بگیرید براساس تواناییهای فردی خودو با یک روند منطقی ومشخص درماه اول 60 یا 90 دقیقه ودرماه های بعدی به همین ترتیب ساعات بیشتری رابه برنامه خوداضافه نمایید.

مبنای افزایش ساعات مطالعه،ارزیابی وضع فعلی وتعیین خط پایه است.

ترسیم نمودارپیشرفت

اگربتوانید وضع فعلی رفتار خودرا مشخص سازید کار بزرگی انجام داده اید، چراکه این نقطه ی آغاز حرکت است.مهم نیست که این زمان کم باشد،مهم این است که شمابرای افزایش تدریجی وبرنامه ریزی شده ی آن عزمی مصمم وارادهای محکم داشته باشید.یکی دیگر از فنون مطالعه این است که برای کنترل روند پیشرفت میتوانید نمودار رسم شده  برای تغییر خط  پایه را ادامه دهید.یعنی برروی نمودار ادامه ی روزها رامشخص کرده ومیزان ساعات مطالعه راعلامت بزنید.ترسیم این نمودارچند کمک میکند.اول آن که کنترل روند پیشرفت را ازحالت ذهنی خارج می سازد واین مساله بسیارمهمی است.یکی ازمشکلات اساسی دانش آموزان برای برنامه ریزی همین است که برنامه رابه صورت ذهنی طراحی می کنندو وقتی ازآنان خواسته می شودکه برنامه ها را بر روی کاغذبیاورند،زیاد روی خوش نشان نمیدهند،انگارکه بایدکارسختی انجام دهند.دوم آن که ترسیم نمودار،روند پیشرفت رابه صورت عینی وقابل دسترسی درمی آورد.شمامیتوانیدهرموقع که لازم بودبامراجعه به نمودار،وضعیت خود را ارزیابی کنید. سوم آن که روند پیشرفت رامنظم می سازد واین خودمیتواند باعث تقویت روحیه وایجادانگیزه ی بیشترشود.

با رسم نمودار،روندکنترل پیشرفت خودراازحالت ذهنی به صورت عینی درآورید.

تعیین ملاکهای پیشرفت

این هم موضوعی بسیارمهم است وبیشتردانش آموزان درموردآن مشکل دارند.دانش آموزان شاید به دلیل کمی فرصت وعجله،معمولا ملاکهای پیشرفت را خیلی ایده آلی ودست بالا تعیین میکنند.مثلا کسی که تابه حال به زور 3ساعت درس میخوانده یک باره تصمیم میگیرد 10 ساعت درس بخواند،یاکسی که حداقل 9 ساعت میخوابیده،مقدارخواب خودرابه 6 ساعت کاهش میدهد.این تغییرات ناگهانی وملاکهای دست نیافتنی نه تنها قابل اجرانیستند بلکه موجبات دلسردی رانیزفراهم میسازند. ضربالمثل قدیمی راشنیده ایدکه  :سنگ بزرگ علامت نزدن است.تصمیم  به  تغییرات بزرگ اگرچه میتواند گاهی یک استثناءباشدولی برای همه امکانپذیر نیست.بنابراین بایدملاکهای پیشرفت با روندی معقول ومنطقی تعیین شوند.اگرخط پایه شما نشان میدهد که دروضع فعلی 4 ساعت امکان مطالعه داریدبهتراست دریکی دوهفته اول تصمیم بگیرید که فقط  نیم ساعت به این مقدار اضافه کنید.درصورت موفقیت برای هفته های بعد بازهم نیم ساعت دیگر و به همین ترتیب درهفته ها و ماه های بعد نیم ساعت  و یک ساعت افزایش دهید تا به  حد مطلوب و مورد نظر برسید.

برای ادامه ی روند پیشرفت خودملاکهای گام به گام وقابل دسترس تعیین کنید.

خودکنترلی رفتار

برای جدیترشدن کنترل روند پیشرفت میتوانید برنامه های تقویتی وجریمه ای تعیین کنید  . ببینید از چه چیزهایی خوشتان می آید و از چه چیزهایی بدتان می آید. 5موردخوشآیند و 5مورد نا خوشآیند را که واقعا برایتان مهم بوده وبرروی شما تاثیردارند تعیین نمایید. براساس این نظام کنترلی میتوانید برای پیشرفت برنامه به خوداجازه بدهید.درصورتی هم که طبق ملاک،ازپیشرفت خود رضایت ندارید خودتان را جریمه کنید. دقت نماییدکه مورد تقویت وجریمه روشن و واضح  بوده وقابل اجراباشند.

برای کنترل رفتارهایتان یک نظام خودکنترلی ایجادکنید.

استفاده ازنیروی کمکی

گاه یه دلایل متعددی از جمله کافی نبودن انگیزه،عدم توانایی غلبه برعادتهای نامطلوب وشرایط خاص محیطی،برای خودتان امکان اعمال کنترل فراهم نیست.دراین صورت باید بپذیرید که برای جلوگیری ازاتلاف  وقت وازدست رفتن فرصتها،کسی شما را دراین امرهمراهی کند، حتی اگراین همراهی کوتاه مدت وموقت باشد.این فرد میتواند پدر و مادر،خواهر و برادربزرگتر ویاکسی باشد که باشما ارتباط نزدیکی دارد. بعضی ازدانش آموزان به خاطر نوع ارتباطات خانوادگی در برابر دریافت این نوع کمک مقاومت به خرج می دهند و آن رانمی پذیرند د رصورتی که  به نظر میرسد اگر کسی متوجه حساسیت موقعیت باشد باید داوطلبانه البته درصورت فراهم بودن سایرشرایط لازم خواستار استفاده  از این  کمک باشد.

اگربه هردلیلی آن طورکه دلتان میخواهدنمیتوانید پیشرفت راکنترل نماییدامکان استفاده ازنیروی کمکی رامدنظرقراردهید.

قسمت بعدي                                                                           قسمت قبلي