دانلود کتاب پندنامه محمد غزالی

دریافت کتاب « پندنامه» از شبکه آموزشی پژوهشی ایران -مادسیج. هدف از ارائه این مطلب آشنایی دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی  با شیوه ی نگارش و نیز محتوای یکی از آثار امام محمد غزالی است.

پندنامه تألیف حجةالاسلام ابوحامد محمد غزالی (451-505 ق/1059-1111م). مجموعه نامه‌هایی دارد در 5 «باب» به نام «فضایل الانام من رسائل حجةالاسلام»، که چند بار چاپ شده است، و «نامه»هایی پراکنده که در آن مجموعه نیامده، و یکی نیز به نام «فرزندنامه؛ نصیحت‌نامه» که نیز چاپ شده است. و این یکی نامه‌ای است که در پاسخ پادشاهی که از وی طلب نصیحت کرده تا هر بامداد به مطالعۀ آن مشرف شود، نوشته است. با سربندهای «ای عزیز».

آغاز:   مرقومه که یکی ازملوک به حضرت… ای یگانۀ عصر وی فرید دهر ای قطب… و چون این نامه به حضرت… رسید، فی الحال نظر به اجابت پادشاه این چند ورقه را نوشته… (آغاز پاسخ): ای عزیز التماسی که از ما کردی، اگر از سر صدق و رغبت است، زینهار که از هفته یک روز بر سر کار بندگی خدا…

انجام:   … و غم کار آخرت در دل تو پیدا گردد، و اگر در عمل خود را مقصر دانی اولی‌تر. والسلام علی من اتبع الهدی.

پندنامه رساله ای است که امام غزالی آنرا به درخواست يکی از پادشاهان به شکل نصايح نوشت و بدو فرستاد. درباره هويت اين پادشاه، همانطوريکه مخاطب اصلی نصيحة الملوک آشکار نيست، چيزی گفته نشده است.
پندنامه چنين آغاز می يابد:
«دو کلمه يی که يکی از ملوک جهان به حضرت خواجه انام و حجة الاسلام محمد غزالی نوشته و از او طلب نصيحت کرده اين است:
“ای يگانه عصر و ای فريد دهر، و ای قطب سالک و ای حیّ مسالک، و ای نجم زاهر و ای شمع ظاهر، و ای خواجهء انام و حجة الاسلام، اگرچه در باب نصيحت اين بنده کتاب احياء علوم و جواهر القرآن و کيميای سعادت و غيرها سخن را به اقصای مراتب نصيحت رسانيده ايد، اما مخلص را التماس آن است که چند اوراق در باب از کيميا و احيا به اسهل عبارت انتخاب نموده روانه نما تا مخلص هر بامداد از مطالعه آن مشرف شوم، شايد که از برکت انفاس سامی ايشان باطن مخلص متأثر گردد تا فی الجمله روی ارادت از دنيای دنيهء غدّار به سرای جاويد دارالقرار آرد. والسلام”
و چون اين نامه به حضرت حجة الاسلام رسيد فی الحال حسب الالتماس پادشاه اين چند اوراق را نوشته بدو فرستاد و کتابتی عليحده به او نوشته و در ميان اوراق درج کرد و رسول را فرمود که پيش از مطالعه اوراق، پادشاه اين مکتوب را بخواند…»
دکتر پورجوادی در کتاب «دو مجدد» خود پندنامه را نيز گنجانيده است.

زندگی نامه ی امام محمد غزالی

امام محمد غزالی فرزند محمد (۴۵۰ — ۵۰۵ ه‍ ق) فیلسوف، متکلم و فقیه ایرانی و یکی از بزرگ‌ترین مردان تصوف سدهٔ پنجم هجری است. نام کامل عربی وی ابوحامد محمد بن محمد الغزالی الشافعی، ملقب به حجة الاسلام زین الدین الطوسی است. او در غرب بیشتر با نامهای Al-Ghazali و Algazel شناخته می‌شود.

محمد غزالی به سال ۴۵۰ هجری قمری در توس از اعمال خراسان دیده به جهان گشود. در دوران کودکی در زادگاه خود تعلیات خود را فرا گرفت. پدرش مردی از صالحان زمان خود بود که از رشتن پشم، گذران زندگی می‌کرد. آنچه میرشت در دکانی در بازار پشم فروشان می‌فروخت و بدین سبب او را غزالی می‌گفتند. پدر امام محمد غزالی اهل ورع و تقوی بود و غالبا در مجالس فقیهان حضور می‌یافت. دو پسر داشت: محمد و احمد. این دو هنوز خردسال بودند که او از جهان رخت بربست. طبق وصیت وی، پسرانش را به یکی از دوستانش که ابوحامد احمد بن محمد الراذکانی نام داشت و صوفی مسلک بود سپردند. آن مرد نیز به وصیت عمل کرد تا آنگاه که میراث پدر به پایان رسید. روزی به آنها گفت: «هر چه از پدر برای شما مانده در وجه شما بکار بردم. من مردی فقیر هستم و از دارایی بی نصیب، اکنون باید برای تحصیل فقه به مدرسه‌ای بروید تا با آنچه به عنوان ماهیانه می‌گیرید، نانی بدست آورید که مرا سخت کیسه تهی است». محمد و برادرش احمد ناگزیر به یکی از مدارس طلاب در نیشابور رفتند و به تحصیل ادامه دادند. ابوحامد محمد غزالی بی اندازه باهوش و تند ذهن بود. علوم دینی و ادبی را نزد احمد الراذکانی فراگرفت و سپس مدتی در یکی از مدارس طوس به تحصیل پرداخت. آنگاه به گرگان نزد امام ابونصر اسماعیل رفت. بعد از مدتی دوباره به زادگاه خود، طوس برگشت و مدت سه سال در طوس به مطالعه و تکرار دروس پرداخت.
غزالی در سال ۴۷۰ هجری قمری به نیشابور رفت و در آنجا با امام الحرمین ابی المعالی الجوینی آشنا شد و تا وفاتش که در سال ۴۷۸ هجری قمری بود، ملازمش بود. تحصیلات غزالی تنها فقه نبود، او در علم اختلاف مذاهب، جدل، منطق و فلسفه هم دانش اندوخت تا آنجا که بر همه اقران خود تفوق یافت. در میان چند تن شاگردان ابوالمعالی جوینی که همگی از علماء و فضلای آن دوره بودند بر همه تقدم یافت و امام الحرمین بداشتن چنین شاگردی بخود میبالید.
بعد از وفات استادش امام الجوینی، اما محمد غزالی به قصد دیدار خواجه نظام‌الملک طوسی، وزیر سلطان ملکشاه سلجوقی پسر آلب ارسلان از نیشابور بیرون آمد. وی وزیر، نظام الملک را در لشکرگاهش ملاقات نمود. نظام الملک را از غزالی که هم شهریش نیز بود خوش آمد، اکرامش کرد و بر دیگرانش مقدم داشت و غزالی مدت شش ماه در کنف حمایت او زیست. سپس او را به تدریس در نظامیه بغداد و توجه به امور آن مأمور کرد. امام غزالی در سال ۴۸۳ هجری وارد بغداد شد و با موفقیت زیاد به کار پرداخت و سخت مورد توجه و اقبال دانش پژوهان گردید. حلقه درس او هر روز گسترش بیشتر یافت و فتواهای شرعی او مشهورتر شد. تا آنجا که صیت اشتهارش دور و نزدیک را بگرفت. امام محمد غزالی در بغداد در ضمن تدریس به تفکر و تألیف در فقه و کلام و رد بر فرقه‌های گوناگون چون باطنیه، اسماعیلیه و فلاسفه نیز مشغول بود. در این مرحله از نخستین مرحله‌های حیاتش بود که در معتقدات دینی و همه معارف حسی و عقلی خود به شک افتاد. ولی این شک بیش از دوماه بطول نینجامید و پس از آن به تحقیق در فرقه‌های گوناگون پرداخت و در علم کلام استادی یافت و در آن علم صاحب تألیف و تصنیف شد. آنگاه به تحصیل فلسفه همت گماشت، ولی بدون آنکه از استادی استعانت جوید، خود به مطالعه کتابها فلسفی پرداخت. امام غزالی وقت‌های فراغت از تصنیف و تدریس علوم شرعی را به مطالعه کتابهای فلسفی اختصاص داده بود و این کار سه سال مدت گرفت. چون از فلسفه فراغت یافت به مطالعه کتابهای تعلیمیه و اطلاع از دقایق مذهب ایشان اشتغال جست. در این مرحله از عمر بود که به تألیف مقاصد الفلاسفه و تهافت الفلاسفه و المستهظرین که همان کتاب «فضایح الباطنیه و فضائل المستظهریه» باشد و برخی کتابهای فقهی و کلامی دیگر توفیق یافت.

تالیفات امام محمد غزالی

الف- آثار سالهای دانش اندوزی غزالی، از سال ۴۶۵ تا ۴۸۷ هجری:
– التعلیقه فی فروع المذهب
– المنخول فی الاصول

ب- آثار نخستین دوران درس و بحث
– البسیط فی الفروع
– الوسیط
– الوجیز
– خلاصةالمختصر و نقاوةالمعتصر
– المنتحل فی علم الجدل
– مآخذ الخلاف
– لباب النظر
– تحصیل المآخذ فی علم الخلاف
– المبادی و الغایات
– شفاء الغلیل فی القیاس و التعلیل
– فتاوی الغزالی
– فتوی (فی شأن یزید)
– غایةالغور فی درایةالدور
– مقاصد الفلاسفه در (فلسفه)
– تهافت الفلاسفه در (کلام)
– معیار العلم فی فن المنطق در (منطق)
– معیار العقول
– محک النظر فی المنطق در (منطق)
– میزان العمل در (منطق)
– المستظهری فی الرد علی الباطنیه در (کلام)
– حجةالحق در (کلام)
– قواصد الباطنیه
– الاقتصاد فی الاعتقاد در (کلام)
– قوائد العقائد در (کلام)
– الرسالةالقدسیة فی قواعد العقلیة در (کلام)
– المعارف العقلیة و لباب الحکمةالاهیة

ج- آثار دوران خلوت نشینی و مردم گریزی غزالی از سال ۴۸۸ تا ۴۹۹ هجری
– احیاء علوم الدین در (تصوف)
– کتاب فی مسأله کل مجتهد مصیب
– جواب الغزالی عن دعوة مؤید المک له
– جواب مفصل الخلاف
– جواب المسائل الربع التی سألها الباطنیه بهمدان من ابی حامد الغزالی
– المقصد الأسنی فی شرح الأسماءالحسنی
– رسالة فی رجوع اسماءالله الی ذات واحدة علی رأی المعتزله و الفلاسفه
– بدایةالهدایة در (اخلاق)
– کتاب الوجیز فی الفقه
– جواهر القرآن
– کتاب الاربعین فی اصول الدین در (اخلاق).
– کتاب المضنون به علی غیر اهله
– المضنون به علی اهله
– کتاب الدرج المرقوم بالجداول
– القسطاس المستقیم
– فیصل التفرقة بین الاسلام و الزندقة
– القانون الکلی فی التأویل
– کیمیای سعادت در (تصوف) به فارسی.
– ایها الولد
– اسرار معاملات الدین
– زاد آخرت به فارسی
– رسالة الی ابی الفتح احمدبن سلامة
– الرسالةاللدینیه
– رسالة الی بعض اهل عصره
– مشکاةالانوار در (تصوف).
– تفسیر یاقوت التأویل
– الکشف و التبیین
– تلبیس ابلیس

د- بازگشت به سوی مردم و دومین دوران درس و بحث از سال ۴۹۹ تا ۵۰۳ هجری
– المنقذ من الضلال
– کتاب فی السحر.الخواص الکیمیاء
– غور الدور فی المسألة السریجیة
– تهذیب الاصول
– کتاب حقیقة القولین
– کتاب اساس القیاس
– کتاب حقیقة القرآن
– المستصفی من علم الاصول در (فقه)
– الاملاء علی مشکل الاحیاء

ه- آخرین سالهای زندگی ۵۰۳ تا ۵۰۵ هجری
– الاستدراج
– الدرةالفاخره فی کشف العلوم الآخرة
– سر العالمین و کشف ما فی الدارین
– نصیحت الملوک در (تصوف) به فارسی
– جواب مسائل سئل عنها فی نصوص اشکلت علی المسائل
– رسالة الاقطاب
– منهاج العابدین در (تصوف)
– الجام العوام من علم الکلام در (تصوف)

و- سایر کتابها، که یا در صحت انتساب آن تردید وجود دارد و یا با نامهایی متفاوت از کتب فوق خوانده شده‌است:
– معراج السالکین در (تصوف).
– الادب فی الدین
– القواعد العشره
– الرسالةالوعظیه
– رسالةالطیر
– روضةالطالبین در (تصوف)
– عجائب المخلوقات و اسرارالکائنات. این کتاب به «الحکمة فی مخلوقات الله» نیز معروف است.

آثار فارسی غزالی

1. کيميای سعادت

2. زاد آخرت

3. نصيحة الملوک

4. پندنامه

5. نصيحت نامه

نام کتاب: کتاب پندنامه محمد غزالی

رشته: زبان و ادبیات فارسی

تعداد صفحات: 47

حجم:666 kb

لینک دانلود: کتاب پندنامه محمد غزالی

منبع:شبکه آموزشی پژوهشی ایران – مادسیج

   برای دسترسی به همه پاورپوینت ها،جزوات و دیگر فایل های رشته زبان و ادبیات فارسی کلیک کنید.